Doelgroep

Een herdenking kan een open bijeenkomst zijn waaraan iedereen die dat wil kan deelnemen. Aanmelden en controleren is in dat geval niet nodig. Dat neemt niet weg dat direct betrokkenen wel persoonlijk uitgenodigd kunnen worden. Bovendien kan een gedeelte van de bijeenkomst besloten zijn. Vaak wordt ervoor gekozen om de hele bijeenkomst besloten te houden. Bijvoorbeeld omdat het draait om lotgenotencontact, of omdat de beschikbare ruimte beperkt is. Het is dan van belang om duidelijk af te bakenen wie er tot de doelgroep van de herdenking behoort.

​

Globaal zijn er drie doelgroepen te onderscheiden:
 

• Direct betrokkenen (en hun omgeving)

• Functioneel betrokkenen

• Belangstellenden (‘samenleving’)

Direct betrokkenen

‘Direct betrokkenen’ vormen een vanzelfsprekende groep om de herdenking voor te organiseren. Maar wie zijn dat precies? Gaat het om de familie en de dierbare verwanten van diegenen die de ramp niet hebben overleefd? Of zijn het ook de vrienden, de klasgenoten, de collega’s van het werk? En de vrienden van de sportclub, de vereniging of de kerk? Het kan ook aan de direct betrokkenen worden overgelaten wie zij willen meenemen. In dat geval kan het nodig zijn een maximum te stellen aan het aantal deelnemers om een limiet aan het aantal te stellen in verband met de beschikbare ruimte en het budget.

 

Zijn er naast overledenen ook gewonden, overlevenden, mensen die materieel hard getroffen zijn, of burgerhulpverleners die moeten worden uitgenodigd? Bij het bepalen wie er wel en niet kan deelnemen is grote zorgvuldigheid geboden. Dat geldt ook voor de benaming van deze groepen en de plek die ze bij de herdenkingsbijeenkomst toegewezen krijgen. In ieder geval moet voorkomen worden dat er, op welke manier dan ook, een 'leedhiërarchie' gesuggereerd wordt. In het verlengde daarvan is het ook belangrijk om na te denken over de aandacht die er binnen het programma is voor de verschillende categorieën deelnemers.

 

Mensen die door een ramp 'bij elkaar gebracht' zijn, vormen zelden een homogene groep en willen ook niet als zodanig behandeld worden. Het lot heeft hen bij elkaar gebracht. Maar verder verschillen zij qua leeftijd, achtergrond, belangstelling en soms ook nationaliteit. Het is belangrijk daar inzicht in te krijgen en rekening mee te houden. Het heeft gevolgen voor bijvoorbeeld de keuze van programmaonderdelen, de afweging of er speciale voorzieningen voor kinderen moeten zijn of niet, of voor de complexiteit van communicatie als er sprake is van verschillende nationaliteiten of veel samengestelde gezinnen.

Functioneel betrokkenen

Rond een ramp zijn allerlei organisaties betrokken, zoals: overheden en andere instanties op diverse niveaus, de hulpverlening en nazorg, politie, brandweer, onderzoekers. Bij rampen met een internationale impact komen daar nog meer partijen bij. Wanneer de overheid een herdenking organiseert, zijn daar ook ‘functioneel betrokkenen’ bij. Deze worden uitgenodigd uit hoofde van hun functie bij één van de ze organisaties, of vanuit hun representatieve rol in de samenleving. Het feit dat deze functioneel genodigden bij een eerdere herdenking aanwezig waren, betekent niet dat een zelforganisatie hen automatisch ook moet uitnodigen voor hun herdenkingsbijeenkomst.

De vraag of bepaalde functioneel betrokkenen moeten worden uitgenodigd hangt nauw samen met het doel van de herdenking. Als het vooral gaat om het vergroten van het bewustzijn binnen de samenleving of uit respect voor die samenleving, vervullen bestuurders bijvoorbeeld een representatieve rol. Maar als de ontmoeting met lotgenoten voorop staat, dan hebben mensen daar vanuit hun functie geen expliciete rol, afgezien van het tonen van betrokkenheid en belangstelling.

 

Wanneer functioneel betrokkenen worden uitgenodigd, is de vraag: wat wordt er van hen verwacht? Welke rol vervullen zij binnen het programma, of in de ontmoeting met de direct betrokkenen? Of wordt verwacht dat zij de herdenking uitsluitend bijwonen om hun belangstelling en respect te tonen? Elke keuze heeft zo zijn eigen organisatorische consequenties bijvoorbeeld op het gebied van hiërarchie, protocol, placering, ontvangst, veiligheidsvoorschriften en registratie.

Belangstellenden (‘samenleving’)

Elke ramp van enige omvang heeft een ook een zekere impact op de samenleving. Het kan zijn dat daardoor de belangstelling voor het bijwonen van de herdenking groter is. Een zelforganisatie is uiteraard niet verplicht hier rekening mee te houden. Maar als de ramp nog sterk leeft binnen de samenleving, of de herdenking is bedoeld om opnieuw aandacht te vragen voor de ramp, dan is het van belang om de belangstellenden expliciet als doelgroep te benoemen. Dat kan bijvoorbeeld betekenen dat er ook een openbare bijeenkomst is, of dat ernaar gestreefd wordt de herdenkingsbijeenkomst op televisie uit te zenden.